sexta-feira, 30 de novembro de 2012

Tagaj novaĵoj mallonge - kaj per voĉo, kaj per teksto!




TAGAJ NOVAĴOJ MALLONGE - KAJ PER VOĈO KAJ PER TEKSTO! 

Kio estis la ĉefaj novaĵoj hodiaŭ en la mondo? - je tiu demando faras respondon Maximiliano Catania el Argentinio, redaktoro de novtipa jutuba novaĵservo!

Jam de pluraj monatoj li ĉiutage resumas en Esperanto la plej gravajn novaĵojn en 1,5 minuta aŭd-vida kompilaĵo per jutuba filmeto: oni vidas frapfilmeton (kiel en televidoj), aŭdas la novaĵojn (kiel en radioj), kaj sub la filmeto oni povas ankaŭ legi la voĉlegitajn tekstojn, kiu povas multe helpi la komencantojn.

Tiuj aŭdvidaj tagaj novaĵoj estas spekteblaj en propra kanalo de Youtube ĉe http://www.youtube.com/user/mxcatania/feed?filter=2 

Maximiliano Catania produktis jam pli ol 100 novaĵ-registraĵojn, kiujn oni povas spekti laŭ diversaj enhav-kategorioj: eo-novaĵoj, sportaj novaĵoj, novaĵoj por Muzaiko, novaĵoj de BBC, ktp.

La kompilaĵoj estas aŭd-videblaj ne nur en la jutuba kanalo, sed ankaŭ en la novaĵportalo RTE ĉe http://novajhoj.weebly.com/ kaj ankaŭ en Muzaiko.

Gratulojn al Maximiliano Catania!

Szilvási László

------
fonto: Ret-Info
http://www.eventoj.hu

____________________________________________________________









.




--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil




--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

Suspektinda enigmo pri "Homo sapiens sapiens"

Enigmo1a

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Gian Piero Savio el Israelo

suspektinda_sapiens.mp3Listen on Posterous

Kio okazis al ĉiuj aliaj specioj de homoj?

Pli-malpli ekde antaŭ du milionoj ĝis 12 miloj da jaroj, en ĉiu specifa periodo, vivis sur la kontinenta bloko "Afriko-Azio", samtempe kaj sufiĉe ofte eĉ samloke, malsimilaj specioj de homoj (ekz. "erectus", "neanderthalensis", "sapiens" ktp.). La posta nuna situacio, kie, ekde antaŭ 12.000 jaroj, la ununura homa subspecio "homo sapiens sapiens" vivas sur la tuta terglobo estas surpriza, eksterordinara, verdire suspektinda. Kio okazis al ĉiuj aliaj specioj de homoj?

Ĉirilate ekzistas du ĉefaj teorioj, kiuj konkurencas inter si. La unua, nomata "teorio de kunfandiĝo" asertas, ke "homo sapiens sapiens", kien ajn li alvenis, dum miloj da jaroj simple kunfandiĝis kun la lokaj homaj specioj. Do, ni estus samtempe kaj "erectus" kaj "sapiens" kaj "neanderthalensis". La dua teorio, nomata "teorio de anstataŭigo", asertas, ke la malsamecoj inter "homo sapiens sapiens" kaj aliaj homaj specioj estis tro grandaj kaj ili ne rezultigis fekundajn seksuniĝojn inter ili. Do, ĉiuj aliaj specioj malaperis sen lasi spurojn en niaj genetikaj karakteroj, t.e. en nia DNA (desoksiribonukleata acido).

Ĝis antaŭ 15 jaroj la teorio de anstataŭigo regis senkontraste, sed freŝdataj genetikaj malkovroj montras kelkajn indicojn favore de eta kunfandiĝo inter specioj. Verŝajne okazis fekundaj seksuniĝoj inter "homo sapiens sapiens" kaj aliaj specioj, sed ĝiaj spuroj en nia genetika heredaĵo estas tiom malgrandaj, ke la teorio de anstataŭigo daŭre restas la plej verŝajna.

Se oni akceptas la teorion de anstataŭigo, tuj estiĝas la grava demando: kiel tio okazis? Kompreneble povas esti nur du klarigoj. La unua diras, ke dum miloj da jaroj la konkurenco pri la samaj fontoj de vivrimedoj (ĉasado kaj rikoltado) fare de "homoj sapiens sapiens", kvankam ne perforta, estis tiom pli efika, ke ili multiĝis, dum la aliaj homaj specioj iom-post-iom maldensiĝis ĝis sia estingiĝo.

La dua klarigo diras, ke aŭ "homo sapiens sapiens'' perfortege forpelis la aliajn speciojn el la plej bonaj kaj nutraĵplenaj teritorioj aŭ sisteme kaj efike ekstermis ilin per intenca "etna purigado". La du hipotezoj ne kontraŭas plene unu la alian; oni povas supozi, ke la du metodoj okazis samtempe sed indas sin demandi kiamezure.

Ĉirilate ekzistas tre malmulte da paleontologiaj atestoj tial ke estas tre malfacile certiĝi definitive pri la faktoj. Tamen la multaj informoj kaj scioj, kiujn ni havas pri la konduto de "homo sapiens sapiens" dum la lastaj jarmiloj (kaj terure ankaŭ en la lastaj jardekoj eĉ en la civila Eŭropo!) ŝajnas indiki, ke bedaŭrinde perforto estas kunnaskita en la homaro.

Ĉiukaze, la malapero de ĉiuj aliaj specioj de homoj estis unu el la plej gravaj eventoj en la historio de la homaro. Provu momenton pensi, kia estus nia vivo, se krom la diferencoj inter la nunaj rasoj, ni povus kunvivi kun "homoj neanderthalensis, erectus, sapiens"! Kiaj estus en tia situacio, la socio, la ekonomio, la religioj, ktp. ?

Estiĝas nun alia tikla kaj tre pridiskutata demando: kiu estis la sekreto de la supereco de "homo sapiens sapiens" antaŭ ĉiuj aliaj homaj specioj? Ĝuste tiu ĉi estos la temo de venonta sonartikolo.


--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

quinta-feira, 29 de novembro de 2012

Ne neglektu lumon, bonvolu!

Luz-do-sol1

Posted by  Anton Oberndorfer to Esperanta Retradio

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis d-ro Paŭlo Sergio Viana el Brazilo

ne_neglektu_lumon.mp3Listen on Posterous

Dum la lastaj jaroj, depresio  montriĝis tre ofta malsano. Ĉu la kvanto da kazoj plimultiĝas, ĉu oni pli ofte diagnozas ĝin – la fakto estas, ke en la tuta mondo ĝi montras preskaŭ epidemiajn ciferojn. Pro tio, medicinistoj intense studas ĝin, por klopodi mildigi la suferon de pacientoj. Diversaj faktoroj rilatas   al ĝi: genetikaj, psikotraŭmataj, sociaj, cerbaj misfunkcioj, medikamentoj. Lastatempe, oni eltrovis tute ne atenditan kaŭzon: lumo. Aŭ pli precize: ne adekvata ricevado de lumo.
    
De longa tempo oni scias, ke dum vintro, precipe en landoj, kie tiu sezono estas rigora, la kazoj de depresio plimultiĝas. Oni jam konstatis ankaŭ, ke nokta laboro estas mense damaĝa al iuj homoj. Nun, en usona universitato John Hopkins, oni decidis detale ekzameni  la efikon de lumo rilate depresion. Publikigis la rezultojn la respektata  revuo "Nature".
    
Oni  uzis por la esploro musojn, kiuj havas en la retino ĉelojn similajn al la homaj, nome kiuj kaptas lumon eĉ kiam la okuloj estas fermitaj. Oni  starigis du grupojn da musoj. La unua ricevis dum certa  tempo alternajn periodojn de 12 horoj de lumo kaj  mallumo. La dua ricevis alternajn periodojn de 3 1/2 horoj de lumo kaj mallumo. La du grupoj dormis dum egalaj kvantoj da horoj. Observante la konduton de ambaŭ grupoj, oni konstatis, ke bestetoj el la dua grupo montris  sintenojn de depresio kaj malfacilecon rilate kognan kapablon. La suspekto plifirmiĝis: ricevado de lumo tre probable influas la humoron. Nervoj el la retino rekte kondukas al regiono de la cerbo, kiu rilatas al humoro – jen la klarigo.
    
Ĉu tiu eksperimento validas ankaŭ rilate homojn? Kompreneble, oni ne rajtas senpere transigi  la rezultojn de musoj al homoj. Sed oni same ne rajtas principe rifuzi la suspekton. Homoj de longe perdis la respekton al  la natura vivostilo, kiu indikas tagojn por agado kaj noktojn por dormado. Komputilumado ĝis malfruaj horoj, dumnokta laboro, someraj horŝanĝoj kaj simple senorda vivoritmo estas nuntempe plej oftaj. Ĉu tio eble influas nian humoron?  Tre probable. Ni atendu estontajn pliajn esplorojn. Dume, estas prudente ne neglekti lumon.


--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

quarta-feira, 28 de novembro de 2012

Gazetaraj Komunikoj de UEA



Gazetaraj Komunikoj de UEA
N-ro 482
2012-11-28


LA REJKJAVIKA UK DISKUTOS PRI JUSTA KOMUNIKADO

Insuloj sen izoliĝo: por justa komunikado inter lingvokomunumoj estos la temo de la 98-a Universala Kongreso de Esperanto en Rejkjaviko (20-27 julio 2013) laŭ la decido de la Estraro de UEA. La Estraro ankoraŭ elektos reĝisoron de la temo por plani kaj gvidi ĝian traktadon.

Laŭ la estrarano pri kongresoj Claude Nourmont, la elekto ne estis tute facila. Farante la decidon, la Estraro eliris el du premisoj. Unue, oni kutime celas rilatigi la temon al la speciala jara temo de UN kaj Unesko, se ĝi tuŝas la agadkampon de UEA. Por 2013 taŭga jara temo mankas, sed plu daŭras la Dua Internacia Jardeko pri la Indiĝenaj Popoloj (2005-2015). Alia premiso estis la speciala lingva kaj kultura situacio de Islando, daŭrigas Nourmont kaj memorigas, ke la malmultnombra islanda popolo sukcesis tra jarcentoj konservi siajn lingvon kaj kulturon. La insuleco de Islando ne klarigas ĉion; Islando ja sendependiĝis relative malfrue. Laŭ Nourmont insuloj ne estas tiel izolitaj, kiel oni supozus. Ili vivas per komunikado kaj per interŝanĝoj, ekonomie kaj kulture. Ŝipoj ekzistas de praa epoko, ne nur por vikinge konkeri, sed ankaŭ por liveri kaj interŝanĝi varojn, materiajn kaj nemateriajn.

Por la traktado de la temo Claude Nourmont sugestas, ke "insulo" estu komprenita ankaŭ metafore: Ĉu ni, esperantistoj, estas insuleto de strebado al justa komunikado meze de la oceano de maljusta komunikado?

La komunikadon oni konceptu vaste, kun precipa atento al Interreto, pri kiu Nourmont demandas: Ĉu ĝi ebligas pli justan komunikadon inter lingvokomunumoj? Ĉu ekzemple la fakto, k! e Google aldonis Esperanton inter siaj traduklingvoj progresigas justan komunikadon? Dum la estrara diskuto pri la elekto de la temo, la estrarano pri scienca kaj faka agado Amri Wandel emfazis, ke por esperantistoj tiu ĉi aspekto estas aparte aktuala pro la atingo ĉe Google. Laŭ Wandel, la signifo de tiu atingo estas komparebla nur kun la Montevidea rezolucio de Unesko.

---

Kongresaj temoj de antaŭaj UK-oj: uea.org/kongresoj/uk_temoj.html


--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

terça-feira, 27 de novembro de 2012

Gazetaraj Komunikoj de UEA



Gazetaraj Komunikoj de UEA
N-ro 481
2012-11-27


Enhavo:

  1. Movada kaj literatura Malferma Tago
  2. Elekto de komitatanoj B de UEA por 2013-2016

MOVADA KAJ LITERATURA MALFERMA TAGO

80 vizitantoj el 13 landoj ĉeestis la 37-an Malferman Tagon de la Centra Oficejo de UEA la 24-an de novembro. Ĝia gastpreleganto estis prof. Humphrey Tonkin, kies du prelegoj prezentis du dimensiojn de lia Esperanto-agado. Sub la temo 125 jaroj: Esperanto tiam kaj nun, la movada aktivulo Tonkin dediĉis la unuan prelegon al la jubileo de Esperanto, traktante precipe la aktualajn defiojn antaŭ UEA. En sia alia prelego, Traduko kaj originalo en la Esperanto-literaturo, la literaturisto Tonkin parolis pri la nocio ke nia literaturo estas en si mem tradukita literaturo, ĉar ĉiu literatura verko en Esperanto estas iasence manifestiĝo de la kultura kaj lingva fono de la verkinto.

Tonkin ankaŭ prezentis la libron Pri homoj kaj verkoj kune kun ĝia alia redaktoro Michela Lipari. La libro, lanĉita en la Hanoja UK, estas kolekto de literaturaj eseoj premiitaj en la Belartaj Konkursoj de UEA, kies prezidanto respektive sekretario Tonkin kaj Lipari estas. Ionel Oneţ prezentis la ĝeneralan rikolton de novaĵoj aperintaj post la antaŭa Malferma Tago. Apartan prezenton pri polaj eldonaĵoj faris Barbara Pietrzak, interalie lanĉante la pollingvan verkon Ludwik Zamenhof de Walter Żelazny.

Krome la programo konsistis el Esperanto-filmoj kaj ĝi finiĝis, jam tradicie, per programero, dum kiu la ĉeestantaj estraranoj de UEA, ĉi-foje Claude Nourmont, Barbara Pietrzak kaj Loes Demmendaal, respondis demandojn de la publiko. Tra la tuta tago estis vigle vizitata la libroservo. La plej furora varo, kun 22 venditaj ekzempleroj, estis la folio kun la nova poŝtmarko pri la Unua Libro, dum la plej populara libro estis Pri homoj kaj verkoj, kiun aĉetis 13 vizitantoj. Kun 8 ekzempleroj bone vendiĝis ankaŭ alia novaĵo, la 800-paĝa Bildvortaro de Petro Desmet' kaj Jozefo Horvath. La vendoj sumiĝis entute je 1912 eŭroj.


La prelegoj de Humphrey Tonkin estas aŭskulteblaj kaj legeblaj en la sekcio "Liberaj studoj" de edukado.net.

La Malferma Tago okazos denove la 27-an de aprilo 2013.


ELEKTO DE KOMITATANOJ B DE UEA POR 2013-2016

En 2013 okazos elekto de novaj gvidorganoj de UEA por la periodo 2013-2016. Parto de ĝi estos elekto de komitatanoj B por reprezenti la individuajn membrojn (IM) en la Komitato de UEA. Laŭ la Statuto (art. 24) oni elektas unu komitatanon B por ĉiu komencita milo da IM. Se la nombro de IM estos minimume 5001 je la 31-a de decembro 2012, oni elektos ses komitatanojn B; se la nombro estos malpli granda, oni elektos kvin.

La Ĝenerala Regularo (art. 8) preskribas: Dek individuaj membroj el minimume tri diversaj regnoj rajtas proponi unu solan kandidaton el inter la individuaj membroj. Al la proponoj, subskribitaj de la proponintoj, devas esti aldonitaj, krom la skriba konsento de la kandidato, ankaŭ biografieto kaj deklaro pri la movadaj celoj de la kandidato, kiuj kune ampleksu maksimume 150 vortojn.

Kompletaj proponoj atingu la Centran Oficejon de UEA (Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam, Nederlando) ĝis la 28-a de februaro 2013. Validaj estos nur skribaj dokumentoj kun originalaj subskriboj (t.e. ne telefaksoj aŭ retmesaĝoj).

Ĉiu kandidato devas esti IM de UEA dum du jaroj antaŭ la elekto (t.e. 2011 kaj 2012) kaj resti IM tra la tuta oficperiodo. Salajrata oficisto de UEA ne rajtas esti komitatano. Komitatano, kiu persone ĉeestis neniun komitatkunsidon en la periodo 2007-2012, ne estas reelektebla.

Se la nombro de la kandidatoj ne superos la nombron de la elektotaj komitatanoj B, ĉiuj kandidatoj estos konsiderataj kiel elektitaj. Se la nombro de la kandidatoj estos pli granda, la individuaj membroj elektos siajn reprezentantojn per poŝta balotado.

Osmo Buller


Ĝenerala Direktoro de UEA
direktoro@co.uea.org






--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

Energikonzernoj cedos potencon

Sariciftci1a

energikonzernoj_cedos.mp3Listen on Posterous
Revolucion en la energiproduktado postulas esploristo de la universitato de Linz, Niyazi Serdar Sariciftci, ĉar la atomenergio ne povas solvi la energiproblemon.

"Ni bezonas malcentran produktadon kaj provizadon de energio el sunradiado", diras la profesoro pri fizika ĥemio kaj estro de la Instituto por Organaj Sunĉeloj ĉe la Johannes Kepler Universitato en Linz.

La homaro bezonos en la jaro 2030 ĉirkaŭ 10 ĝis 15 teraŭatojn da aldona energiproduktado. Tio korespondas al duobligo de la hodiaŭa kvanto. Eĉ se tiu takso estus malpli alta, stariĝas la demando kiel tio estos realigebla. Ĉiukaze nafto kaj atomenergio ne sufiĉos. "Ni estas kondamnitaj havi pli altan prezon por nafto. Estas nur la demando, en kiu rapideco tiu prezaltiĝo alvenos ĉe nia socio."

Ankaŭ la espero pri malpli kosta gaso trompas. Ĉar pri la nerekalkulebla ligiĝo de la prezo por gaso al la prezo de nafto la oligarĥoj de tiu ĉi mondo ne libervole volos rezigni.

Sariciftci klarigas kial la atomenergio ne estas alternativo: "Ni bezonus ĝis la jaro 2030 10.000 atomreaktorojn kun po 1 gigaŭato da produktado de elektro. Tio signifus ke ni ekde tuj ĉiutage devus aligi atomreaktoron al la reto", li diras. Por la estonteco de la homaro la atomenergio ne disponas pri la kapacito solvi la problemon.

Potencialon vidas la sciencisto je limigita mezuro en la elakva energio, pli grandajn ŝancojn li vidas en la geotermio. Ĉe la elventa energio li aliflanke vidas problemojn pro la malstabileco de la provizado. La plej grandan potencialon li vidas tute klare ĉe la sunenergio. "La kapacitoj situas ĉe 100.000 teraŭatoj, nome en ĉiuj elformiĝoj, kio estas konverto en varmon, elektro kaj ĥemio."

La sunenergio estas la plej egaleca energiformo. "La suno radias por ĉiuj. Estas neniu kiu povus malabundigi ĝin je la kosto de aliaj kiel ja okazas ĉe gaso aŭ nafto", diras Sariciftci. Ju pli malcentre la produktado funkcios, des pli grandaj estos la ŝancoj de tiu energiformo. Estos evidente ke la grandaj energikonzernoj devos cedi potencon, se samtempe la evolulandoj kaj sojlaj landoj ne plu bezonos importadon de energio.

Sariciftci krome proponas sendi anstataŭ mono sunpanelojn por 120 gigaŭatoj al Grekio. Tio estus la pli bona formo restarigi la ekonomion de la lando. Kaj se oni sukcesus redukti la prezon por elektro per malcentra sistemo, ankaŭ la produktado de sunpaneloj fariĝus malpli kosta. Tiu negativa prezospiralo estus dezirinda ankaŭ el la vidpunkto de socipolitiko.

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

segunda-feira, 26 de novembro de 2012

Pri nia lingvo

En_torento1a

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Andreo Bach el Gdynia en Pollando

pri_nia_lingvo.mp3Listen on Posterous
kun eksterlanda gasto en nia klubejo

Kiam de tempo al tempo al ni alvenas esperantistoj el alia lando, tiam en la klubejo okazas granda festo. Ĝuste nun ni havis la okazon gastigi esperantistinon el Svedio dum du sukcesaj vesperoj en la klubejoj en Gdinio kaj Sopoto. Krome mi mem kun kelkaj gdinanoj, kiuj akompanis ŝian tutan estadon en la Triurbo, povis babili kun ŝi preskaŭ la tutan mardon, ĉar ni kune veturadis tra diversaj lokoj per mia aŭtomobilo tiam. Mi decidis dividi kun vi fragmente la etoson de unu el la vesperoj en Sopot, kie mi ĉeokaze ŝaltis mian sonregistrilon. En ambaŭ klubejoj regis nur Esperanto, kio verŝajne estis tre instiga travivaĵo por ĉiuj el ni, pri kio povas atesti granda frekvenco. Pluraj el ni kaptis la okazon por interŝanĝi kelkajn frazojn kun la persono, kiu ne konas la polan, dum la aliaj nur aŭskultis la interparolantojn. Do vi ankaŭ bonvolu aŭskulti niajn voĉojn.


- Andreo, ĉu vi volus ion aldoni, ĉar vi estas nia gardisto de lingvouzo. - Kion aldoni, preskaŭ ĉio jam estis dirite. Tamen, se mi povas ion diri. Kiel ĉiam mi deziras instigi ĉiujn esperantistojn, ke ili uzu Esperanton ĉiukaze, ĉiumomente, ke ili ne evitu paroladon, eĉ se mankas tempo, eĉ se mankas vortoj. Ni praktikas nian lingvon ĉiam, ni ĉiuj, eĉ tiuj, kiuj pli bone ĝin konas, pli bone ĝin uzas. Eĉ tiuj personoj praktikas kaj neniu ofendiĝas, kiam alia persono serĉas vorton, pripensas longe - tio estas normala afero! Pro tio paroli Esperante, praktiki ĝin, provi paroli Esperante estas la plej grava afero! Kaj, kion diri? Ĝuste min interesas plialtigo de la nivelo de Esperanto ĉe ĉiu esperantisto, inkluzive de mia persono, kompreneble. Ĉar mi estas konscia, ke uzante ĉiutage, aŭ lernante, aŭ skribante ion, mi ĉiam lernas, mi ĉiam perfektiĝas. Pro tio ĉiu el ni devas fari tion. Kaj la plej grava afero, laŭ mia opinio, por ke tiu ekkono aŭ ekrego de E-o okazu estas, ke ĉiu esperantisto laŭ sia nivelo ĉiutage almenaŭ kelkajn minutojn laŭte legu la esperantajn tekstojn - tio estas la ĉefa kondiĉo. Se ni tion ne faros, ni forgesu, ke ni uzos E-on, ke ni praktikos nian buŝon - tio neniam okazos.

Kaj la dua afero pri kiu mi, profitante hodiaŭ la okazon, dezirus paroli, estas tio, ke ni havas hodiaŭ multajn okazojn aŭskulti E-on ĉiutage. Ne nepre en Pola Retradio, ne nepre en Esperanta Retradio, estas diversaj radiofonioj, estas multaj, pluraj filmoj, materialoj en la interreto en Esperanto, kiujn ni povas rigardi, kaj klopodi kompreni, ĉar ne ĉion ni ĉiuj dekomence komprenas, ke, nu, nur uzi tion! Do ni aŭskultu E-on!

Kaj mi povas diri, mi estas persono feliĉa, ke mi uzas E-on, ke mi ĉiam pli bone parolas - sed tiu ĉi, nu, perfekta stato estas antaŭ mi ĉiam, kompreneble - mi ne volas min tro multe laŭdi. Sed mi estas persono feliĉa pro tio, ke mia Esperanto vivas en mi ĉiutage. Se mi ŝaltas mian poŝtelefonon, mian magnetofonon, aŭ alian aparaton, kaj aŭskultas E-on, mi scias, ke la lingvo vivas, mi estas trankvila, mi ne pensas pri fina venko. Laŭ mia opinio - Esperanto ĝuste funkcias! Kaj aliaj personoj - ofte ili estas komencantoj, pardonu, - renkontiĝas kaj diras: "Ho, kiom malmulte da esperantistoj! Ho, se eĉ pli multe da junaj homoj fariĝu esperantistoj! Ho, kiel kapti tiujn junulojn?"

Kaj kien ni celas? Laŭ mia opinio - nenien! Estas ni, kiuj lernu E-on! Estas ni, kiuj ĝin praktiku! Estas ni kiuj ĝin ĝuu! Estas nun momento por fari tion! Kaj dankon, sufiĉas.
- Oni devas esti tiagrada egoisto - tiel, kiel li diras pri si mem, ke li estas - ĉiu ajn devas esti tia egoisto, ke oni pensas pri si mem, mem lernas. Ĉar neniu alia povas, neniu alia povas lerni por mi! Kaj se li lernas, tio ne eniras vian kapon, tion vi devas mem fari. Kaj krom tiuj maŝinoj, pri kiuj li parolas, ekzistas ankaŭ io, kio nomiĝas vortaro - oni ne timu ĝin!

Se estas vorto, mi ne konas, oni povas rigardi, oni povas skribi ĝin por si kaj legi, relegi plurfoje. Ĉar estas lernado - kiel la malnovaj, ĉu ne, romianoj diris, estas ripetado, ripetado.             
- Repetitio, repetitio est mater studiorum.                                                   
- Absolute! Kaj mi aŭdis iun instruiston antaŭ nelonge diri pri la gimnazianoj en la lernejo (li estis gimnazia instruisto) - "La gelernantoj, ili volas koni, sed ili ne volas lerni". Sed ni ne estas, vi ne estas tiaj - vi volas lerni por koni.

- Kaj ĉeokaze mi pensas, ke ni, parolante Esperante ĉiuokaze, ne nur estante eksterlande, atestas, ke tiu lingvo vivas, ĉu ne? Kaj tio estas la laboro por ekstera societo, ĉu ne - ekster esperantistoj. Ĉar mi rimarkis, kian grandan intereson vekas, ekzemple en trajno, ke personoj parolas en tiu iu lingvo - "Kiu lingvo estas?" Ĉu ne? Kaj tio estas la bona okazo simple por demonstri kaj atesti, ke ĝi funkcias. Kaj mi pensas, ke kompreneble estas iom maldece, se iu parolas "Lernu, lernu!" kaj mem ne scipovas - tio estas iu falsa situacio, ĉu ne?

Verŝajne vi travivis ion similan en viaj klubejoj, sed mi ekpensis, ke iuj el vi trovos interesaj la okazintajn ĉe ni spontanajn eldirojn pri ja ŝajne grava, ja ŝajne aktuala demando, pri kiu respondecas ja ni ĉiuj.


--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

domingo, 25 de novembro de 2012

Mankanta dormo vekas manĝemon

Schlafmangel1

mankanta_dormo.mp3Listen on Posterous

Kiu nesufiĉe dormas, tiu emas havi pli grandan apetiton kaj verŝajne dikiĝos. Aktuala studaĵo nun montras kio kaŝiĝas sub tiu efiko. Kulpas laŭ tio la hormonoj - tamen ĉe viroj kaj virinoj laŭ tute malsamaj manieroj.

Dum kelkaj tagoj tutsimple ne eblas satmanĝi. Malgraŭ la granda porcio da spagetoj kun saŭco ankaŭ taseto kun ĉokoladkrema deserto estas aldonenda, kaj ankaŭ post du bulkoj por la matenmanĝo la satiĝo ŝajnas esti tute neatingebla. La startilo por la granda apetito verŝajne troviĝas dum la nokto. Tion montris nun esploristoj. Laŭ tio hormonoj kaŭzas ke dormomanko kondukas al manĝemo.

Jam ĉe pluraj esploroj la sciencistoj estis observintaj ke homoj kiuj nur malmulte dormas havas tendencon dikiĝi. Ĝis nun tamen estis plejparte malklare kio precize kaŝiĝas sub tiu efiko. Kiuj procezoj estas funkciigataj pro la dormomanko tiel ke kreskos la lardo ĉirkaŭ la koksoj?

Por pli profunde eltrovi la kaŭzojn, la usonaj esploristoj de la Kolumbia Universitato invitis 27 sanajn normalpezajn virojn kaj virinojn al la dormolaboratorio. Ĉiuj partoprenantoj aĝis inter 30 kaj 45 jaroj kaj ilia dormo normale daŭris inter 7 kaj 9 horoj dum la nokto.

La unua vizito en la laboratorio finiĝis por la volontuloj neagrabla. Dum tri sinsekvaj noktoj la esploristoj forpelis la dormantojn post nur kvar horoj da dormo el la lito. Dua testofazo aliflanke kiu okazis post tri semajnoj estis pli agrabla por la testantoj. Tiufoje ili rajtis dormi dum tri sinsekvaj noktoj dum 9 horoj.

Por konstati kiel la malpli longa dormado efikis en la korpo la esploristoj regule elprenis sangon el la testantoj kaj analizis la sangon je la kvanto da glukozo, insulino kaj diversaj aliaj hormonoj kiuj reguligas la malsatosenton. Krome ili dokumentis la manĝokonduton de la partoprenantoj.

Rilate al la nivelo de insulino kaj glukozo la esploristoj ne povis trovi diferencojn pro la dormomanko. Anstataŭ tio ili ektrovis aliajn hormonojn kiuj kaŝiĝas malantaŭ la manĝemo pro dormomanko. Viroj kiuj nur mallonge dormis la matenon poste havis pli altan nivelon de la apetitveka hormono grelino kaj tial havis pli fortan malsatosenton.

Aliflanke ĉe virinoj la nivelo de la hormono grelino ne ŝanĝiĝis pro la mallonga dormo. Anstataŭ tio la testantinoj havis post mallongaj noktoj posttagmeze en la sango malpli grandajn kvantojn de la hormono GLO-1  kiu stimulas la satosenton - kaj kiu origine protektas la korpon antaŭ senlimaj manĝoj. Tion la esploristoj ĉe viroj ne povis observi.

Kvankam la rezultoj bezonos konfirmon ankoraŭ en pli grandaj studoj, la esploristoj malrekte povis kontroli ilin jam nun. Post la mallongaj noktoj la partoprenantoj de la studo fakte manĝis pli ol dum tagoj post plendorma nokto. Averaĝe ili konsumis 300 kromajn kilokaloriojn. Laŭ tio la dormo povas ludi apud la ĝusta nutriĝo kaj moviĝo gravan rolon por teni sveltan figuron.

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

sábado, 24 de novembro de 2012

Eĉ prudenta homo ne ĉiam prudente kondutas

Dangxeraj_lokoj1a

Posted by  Anton Oberndorfer to Esperanta Retradio

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Gian Piero Savio el Israelo

teruro_literaturo.mp3Listen on Posterous

Momentoj de teruro kaj literatura citaĵo

Lerta saĝulo estas tiu, kiu kapablas sin liberigi el grava danĝero, kiun prudenta saĝulo jam dekomence evitus. Sed verŝajne eĉ prudenta homo ne ĉiam prudente kondutas.

Malgraŭ, ke jam pasis pli-malpli kvar dekoj da jaroj ekde kiam okazis la eventoj, kiujn mi sube priskribos, ili restas gravuritaj en mia memoro kaj, pripensante ilin, mi bonege rememoras la tiamajn sensaciojn de pura teruro. Ankaŭ se, jam kiel junulon, oni ne min difinis aventurema nesingardulo, sed tute male, ĝuste, kiam mi troviĝis sola en la naturo, mi emis endanĝerigi min mem.

Verŝajne, ĉar mi naskiĝis sur la Alpoj, ĉiam allogis min longegaj montaj promenadoj tutsole por ĝui pri ekscitado de kompleta libereco dum multe da horoj. Tiu ĉi ekscitado ĉefe kulpis pri mia malprudenteco.

En la supra maldekstra bildo vi povas vidi ekzemplon de tielnomata "tibeta ponto". Mi feriadis en Briançon (sudorienta Francujo) kaj, promenante en la ĉirkaŭaĵoj, hazarde atingis profundan valon, super kiu por milita trejnado oni konstruis tre longan tibetan ponton. Jen defio! Tiel, post kelkaj minutoj, mi trovis min meze de la abismo, senespere alkroĉita al la tri ŝtalaj ŝnuroj dum la ponto pro fortaj ventekpuŝoj, balanciĝis tien kaj reen je kelkaj metroj. Vera teruro kaptis min, ĉar mi vere timis ne plu sukcesi teni la piedojn sur la suba ŝnuro kaj fali. Iele-trapele mi trovis pli firman tenon kaj iom-post-iom, klopodante spiri profunde kaj malrapide, reprenis mian memregadon. Mi vere ne memoras kiel post tempo, kiu ŝajnis al mi eterna, mi sukcesis atingi la pontan ekstremaĵon.

Duafoje mi stultege kondutis, ĉifoje sur la italaj Alpoj, kiam mi atingis post kelkaj horoj de grimpado montan kreston inter du pintoj. Ion similan vi povas vidi en la supra dekstra bildo. La roka eĝo estis tiel akra, ke oni ne povis meti la piedojn sur ĝin. Taksante la distancon ne pli ol du cent metroj, mi eksidis rajde kaj ekiris. Kiel kutime, mi ne konsideris la forton de la vento. Je mia dekstra flanko estiĝis muro de nebulo haltigita fare de tre forta vento spiranta el mia maldekstra flanko. Do, dekstraflanke nepenetrebla nebulo kaj maldekstre suno kaj belega vidindaĵo de la monta flanko kaj suba valo. Pro la puŝo de la vento sur la tornistro mi devis uzi ĉiujn miajn fortojn por ne fali. Jen mi, kiel paralizita kaj tro teruriĝinta por provi antaŭeniri aŭ retroiri. Mi nur rememoras, ke mi sterniĝis kaj sukcesis demeti antaŭ mi la tornistron retenante ĝin per la manoj. Tiel mi restis, ne scias kiom da tempo, alkroĉiĝanta per kubutoj kaj kruroj al la roka eĝo. Fine, centimetron post centimetro, mi retroiris ĝis kiam atingis la rokan platformon, el kiu mi ekiris komence.

Similan situacion de teruro en montopasejo oni tikle kaj humure priskribas en la klasika rusa romano "Dek du seĝoj", kiam patro Fjodor, eksa popo, senspire klopodegas forkuri el la kolero de siaj postkurantoj. Mi citas el la elrusigita versio de la israela esperantisto Aleks Kerbel:

"Patro Fjodor ne eltenis turmentojn de la persekutado, kaj ekgrimpis sur tute vertikalan rokon. Supren lin puŝis koro, leviĝanta al la gorĝo mem, kaj speciala, konata nur al timuloj, juko en la kalkanoj.  ...  Li eksaltis, kaj per kelkaj paŝegoj okazis je ĉirkaŭ dudek metroj pli alte. ...  Li okazis sur plataĵo, surgrimpi kiun sukcesis ĝis nun eĉ ne unu homo. Patron Fjodor ekposedis angora teruro. Li komprenis, ke li neniel sukcesos malleviĝi... 
La roko falis sur la ŝoseon vertikale, kaj pri reveno oni eĉ pensi ne povis. Li ekrigardis soben.
– Depre-enu min! – plende kriis patro Fjodor. ...
Post unu horo, kuŝanta sur la ventro, kaj klinanta la kapon soben, li ekvidis, ke [la postkurintoj] foriras.
Malleviĝis rapida nokto. En la obskuro kaj infera bruo, sub nubo mem tremis kaj ploris patro Fjodor. ...
Dum tria tago patro Fjodor komencis prediki al birdoj. Ial li inklinis ilin al luterismo.
– Birdoj, – diris li al ili per sonora voĉo, – pentu vi publike viajn pekojn!
Dum kvara tago oni jam montris lin desobe al ekskursanoj. ...
Post dek tagoj el Vladikaŭkaz venis estingista brigado kun ĉio necesa, kaj deprenis patron Fjodor... kaj sur fajrobrigadista ŝtuparo oni forveturigis la ridegantan pastron en psikiatrian malsanulejon.

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

quinta-feira, 22 de novembro de 2012

Legi Tekston

Legado

legi_tekston.mp3Listen on Posterous
Kiam oni legas tekston, oni vidas bildon kiu konsistas el vortoj kiuj siavice konsistas el literoj. Tamen kvankam temas pri bildo, la leganto ne vidas ĝin kiel tuton, sed por kompreni la enhavon de tiu bildo, la leganto devas kvazaŭ skani ĝin. Tiu skanado en la kazo de la latina skribo komenciĝas supre maldekstre kaj finiĝas ie malsupre dekstre. La leganto devas unue ekkoni la unuopajn literojn kaj kunmeti ilin en sia cerbo al vorto, al vorto kiun la leganto plej ofte jam konas kaj do povas elvoki ĝin el la memoro.

La legado estas tradukprocezo de la bildprilabora parto de la cerbo al la sonprilabora parto de la cerbo. Por kompreni vortojn kaj kompletajn frazojn nome la leganto devas generi la sonojn en si mem. Dum laŭtlegado tio ja estas tute evidenta, sed tio ankaŭ funkcias en iom reduktita formo ankaŭ dum senvoĉa legado. Nun tiu sono povas esti prilaborata, do interpretata en la sonprilabora parto de la cerbo.

Kiam miaj filoj estis tute malgrandaj mi laŭtlegis al ili precipe vespere okaze de ilia enlitiĝo el multaj libroj. Ili tiel aŭdis tiun lingvon jam sufiĉe frue. Ili lernis kompreni sonojn, vortojn kaj frazojn. Ili aŭtomate ankaŭ lernis gramatikon kaj do ilia kompreno pri lingvo entute estis jam sufiĉe alte evoluinta kiam ili eniris la unuan klason de la bazlernejo. Kaj ili ankaŭ jam bone parolis kaj kapablis bone esprimi sin. Tion ili atingis ĉar ili estis aŭdintaj bonan, altnivelan lingvon en formo taŭga por malgrandaj infanoj.

Nur malmultaj gepatroj tiel persiste faras tion kaj tial nur malmultaj infanoj tiel bone regas la lingvon kaj kapablas rapide interpreti tekston dum legado. En la kazo de miaj filoj temis pri la germana lingvo, do ilia gepatra lingvo. Sed kio pri fremda lingvo, ekzemple Esperanto?

Lernantoj de Esperanto kutime nur malmulte aŭdas la lingvon. En kurso ili devas plejparte mem produkti la sonantan lingvon, do ili devas laŭtlegi. Tio estas tamen tute nesufiĉa por lerni la lingvon. Ili devas ja nepre aŭdi korektan prononcon kaj fluan paroladon. Ne sufiĉas scii kiel la lingvo "principe"  funkcias. Por lerni ĝin necesas praktiki ĝin, do ekzercadi.

Lernanto bezonas aŭdi la lingvon el skribitaj tekstoj. Tion plenumas la Esperanta Retradio por progresintaj lernantoj. La efiko de la samtempa legado kaj aŭdado estas ke la lingvo pli bone engravuriĝas kaj ke tiel ankaŭ la senvoĉa legado pli bone funkcias kaj kaŭzas malpli da peno.

Ĝis nun la Esperanta Retradio estas la sola peranto de la lingvo en tiu formo kaj tial estus dezirinde ke tiu sistemo fariĝu ĝenerala kutimo kaj normo en tuta Esperantujo. Kaj kvankam la Esperanta Retradio funkciadas ĉiutage senriproĉe dum preskaŭ du jaroj, en Esperantujo regas silento pri tio. Sed mi estas certa ke tiu obstina silentado baldaŭ ĉesos kaj ke ni eniros novan etapon en la disvastigado de nia lingvo.

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

quarta-feira, 21 de novembro de 2012

Interreta virtuala ludo por maljunuloj

Maljunulo1a


Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo Sergio Viana el Brazilo

virtuala_maljunuloj.mp3Listen on Posterous
Oni jam longe diskutis pri tio, ĉu videoludoj bonfaras, malbonfaras aŭ indiferentas koncerne infanojn kaj gejunulojn. Malmodera, longtempa, tro ofta ludado antaŭ la komputilo kompreneble povas damaĝi okulojn kaj malhelpi la lernejan vivon de infanoj. Aliflanke, videoludoj estas sendube potencaj stimulantoj de rezonkapablo kaj rapidreagoj. Cetere, rilate junulojn, tio estas vana diskuto, ĉar la furoraj ludoj nerezisteble kaptis tiun lertmensan publikon, sendepende de la rezultoj. Estas ja konata fakto, ke la cerboj de infanoj kaj junaj homoj multe pli lerte kapablas manipuli ilin. Lastatempe, esploristoj faris al si la demandon: kio koncerne maljunulojn?

En  la Universitato de Norda Karolino, en Usono, ili do decidis esplori la aferon. Kaj la rezulto estis frapanta: ofta ludado per interreta virtuala ludo povas plibonigi la kognan funkciadon de maljunaj homoj, nome la kapablon koncentriĝi kaj la percepton pri spaco. Kogno estas la tuto da mensaj procedoj uzataj en pensado,  perceptado, klasado,  rekonado,  memoro,  juĝado,  imagado kaj  lingvouzado.

Oni uzis por la esploro 39 homojn en la aĝoj inter 60 kaj 77 jaroj. Oni submetis ilin al testoj por mezurado de kogna kapablo kaj poste parto de  tiu grupo  ludis per komputilo  dum po unu horo, ĉiutage, dum du semajnoj. La aliaj daŭrigis sian normalan vivon. La uzita ludo estas "World Warcraft" ("Monda Militokupado"), kiu funkcias interrete, tiel ke miloj da konektiĝintaj ludantoj agas samtempe, elektinte inter diversaj figuroj, kiel  soldatoj kaj sorĉistoj. Post tiu dusemajna tempo, oni denove submetis ĉiujn volontulojn al kognotesto. Kaj la rezultoj klare montris, ke inter tiuj maljunuloj, kiuj atingis malaltajn poentojn  en la unua testo, la rezultoj nun estis  pli bonaj, koncerne memoron, kapablon koncentriĝi kaj percepton pri spaco. Estas notinde, ke inter la volontuloj, kiuj montris altan kognokapablon jam en la unua testo, la dua testo ne montris ian diferencon.

Kompreneble, temas pri malgranda esploro, kun relative malmultaj homoj, uzante nur unu ludon, en unu aparta kulturmedio. Antaŭ ol fari definitivajn konkludojn, oni devas pli funde esplori la aferon. Sed la tuta studo montras per nerifuzebla maniero, ke al la homa cerbo ne bonfaras stagnado kaj tro longa ripozado. Estas prudente konstante aktivigi ĝin. Ĉu eventuale per pli agrablaj aktivigiloj?...

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

Enplantaĵo avertas pri korinfarkto

Herzkranzgefaesse1


korgardisto_avertas.mp3Listen on Posterous
La medicina tekniko daŭre trovas novajn eblecojn ekkoni malsanojn en frua stadio kaj tiel la batalo kontraŭ malsano povas komenciĝi sufiĉe frue por savi la vivon de paciento.

La korinfarkto en la industriaj landoj estas konsiderata kiel unu el la ĉefaj kaŭzoj por morto. Tio eble baldaŭ ŝanĝiĝos. En la germana korcentro en Friburgo oni aplikos unuafoje en Eŭropo novan enplantaĵon kiu per ĝustatempa ekkono de unuaj simptomoj preventas koratakon.

Pasintan semajnon la enplantaĵo estis enmetita unuafoje al du pacientoj. La enplantaĵo kun la nomo "Gardisto" enmetiĝas simile al paŝigilo por la koro en la brustan areon kaj ĝi kunligiĝas per drato kun la koro. Nuntempe la procedo estas aplikebla nur ĉe partoprenantoj de studo. En la studo partoprenas jam nur en Usono 80 korcentroj kun ĝis nun apenaŭ 500 pacientoj.  Estas ankoraŭ malklare ĉu kaj kiam la enplantaĵo surmerkatiĝos ankaŭ en Eŭropo.

La procedo celas prizorgi pacientojn kun alta risko. Tio estas ekzemple pacientoj kiuj havas tre altan riskon pri fermiĝo de angioj aŭ tiaj pacientoj ĉe kiuj dum la unua korinfarkto aperis neniuj aŭ nur maltipaj simptomoj.

La enplantaĵo ekonas la mankantan trafluon de sango en la koro kaj avertas la pacienton vide kaj sone sur malgranda aldona aparato ekster la korpo. Fermitaj koronariaj angioj tiel povus esti ĝustatempe malfermitaj en korlaboratorio. Korinfarkto aperas se la kormuskolo pro la fermiĝo de korarterioj ne plu ricevas sufiĉe da oksigeno. Tio kaŭzas la morton de foje grandaj areoj de la kormuskolo.

La ĉefo de la korcentro en Friburgo atentigas ke ĉe ĉiu operacia interveno necesas pesi riskon kaj utilon. Laŭ li tamen ĉe tiu operacio la risko estas tre malgranda. Kolego el Berlino aldonas: "La risko de tia enplanto neniam estas nula, sed relative malgranda". Temas pri aparateto por tute speciala pacientaro. Se oni aplikas tiajn novajn procedojn necesas ankaŭ pripensi ĉu ili ne kaŭzas pli da kostoj kaj problemoj ol trovas solvon.

La kostoj de la sansistemo ja daŭre kreskas kaj do necesas laŭeble preventi malsanojn. Unu eblecon mi priskribis en la sonartikolo pri biciklaj vojoj en Kopenhago.

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

segunda-feira, 19 de novembro de 2012

Natura eminenteco kaj moderna teknologio

Skemo1a

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Gian Piero Savio el Israelo

Biosensiloj2_.mp3Listen on Posterous

Noviga detektilo por eksplodaĵoj kaj drogoj

Verŝajne baldaŭ malaperos el la flughavenoj la iksoradiaj skaniloj por korpa inspektado. Tutnova israela entrepreno brile kaj sukcese trapasis la testan fazon de neeraripova sekureca sistemo (nomata "BioExplorers"), kiu baziĝas sur la mirindaj flarkapabloj de... musoj. La ĉefa kreinto de tiu sistemo estas Eran Lumbroso, rezerva majoro de la mararmeo kaj doktoro pri biologio, zoologio kaj spertulo pri etologio (t.e. konduto de animaloj).

D - D-ro Lumbroso, kio estas la ŝlosilo de la sukceso de via revolucia sistemo?

R - Nia detektila sistemo ŝuldas sian esceptan nivelon de sukceso al la optimuma integriĝo de naturaj sensiloj, perfektigitaj fare de la natura evolucio dum milionoj da jaroj, kun la nunaj teknologiaj kapabloj. La flarkapabloj de niaj taŭge dresitaj musoj, kiujn ni nomas "biosensiloj", estas multe pli fidindaj ol tiuj de hundoj, aparte kiam oni uzas samtempe plurajn musojn (4 ĝis 8, depende de la apliko). Dum lastatempa testo en aĉetcentro, pli ol mil homoj pasis tra la sistemo kaj sur 22 el ili oni kaŝis eksplodaĵojn. Ĉiuj 22 estis malkovritaj kaj la falsaj alarmoj estis nur 0,1 procentoj. 
 
D - Kiel la sistemo praktike funkcias?

R - Dum siaj 4-horaj deĵortempoj en la sistemo, la musoj moviĝas libere en komuna ĉambro, tra kiu fluas la aero venanta el la pordo, kie troviĝas la inspektata persono. Kiam la musoj flaras en la aero odorajn spurojn de eksplodaĵoj, kiujn ili estis dresitaj eviti, ili forkuras en flankan ĉambron tiel aktivigante la alarmon. Por eviti falsajn alarmojn almenaŭ du musoj devas eniri samtempe la flankan ĉambron.  

D - Ĉu mediaj distraĵoj povas influi la konduton de la musoj?

R - Niaj musoj loĝas en komfortaj ujoj lokitaj en niĉo, kiu izolas ilin de plejparto de mediaj distraĵoj. Klimatizilo certigas, ke la kondiĉoj estu optimumaj por la bonfarto de la musoj tiel, ke ili povas plenumi sian detektan taskon perfekte. Zorge faritaj testoj pruvis, ke fonaj odoroj, polvo aŭ cindro tute ne influas precizecon kaj fidindecon de rezultoj.
   
D - Kiom da odoroj viaj biosensiloj kapablas detekti?
R - Oni povas dresi niajn musojn por detekti dekojn da malsimilaj odoroj inter miloj da aliaj odoroj. Ĉiuj 4 ĝis 8 musoj de iu sistemo estas dresitaj por detekti ĉiujn odorojn signifajn por tiu specifa apliko. Kompreneble, ĉar tranĉiloj ne havas odoron, la vojaĝantoj devos daŭre pasi tra iu metaldetektilo. 

D - Kiom daŭras la dresado de la musoj?
R - La komenca dresado, inkluzive de detektado de la unua celodoro, daŭras ĉirkaŭ dek tagojn. Dresado por detekti aldonan odoron postulas kelkajn tagojn por ĉiu odoro.

D - Kia estas la vivodaŭro de la musoj.
R - Ili vivas 2-3 jarojn; sed por certiĝi pri ilia plej bona kapablo, ni limigas ilian laborperiodon je ĉirkaŭ 18 monatoj kaj poste... emeritiĝo.

D - Ĉu la publiko povas vidi la musojn?
R - Certe ne! Aparte virinoj povus teruriĝi! Ĝuste pro tio ni preferas paroli pri "biosensiloj" kaj ne pri "musoj"! Ili neniam iumaniere ekkontaktas personojn. Eĉ la aeron, kiu eliras el iliaj ujoj oni tre zorge filtras.

D - Ĉu estas risko de infektado de homoj per malsanoj fare de musoj?
R - Ne. Tute ne. Niajn musojn oni bredas en puregaj laboratoriaj kondiĉoj sub strikta veterinara kontrolo. La aero el la inspekta pordo fluas el la persono al la direkto de la sistemo kaj neniam kontraŭe.

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

Lumo, aromo, silento kaj... pripensoj

Lumo_arto1a


Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Andreo Bach el Gdynia en Pollando

Lumo,_aromo_kaj_silento.mp3Listen on Posterous

En speciale aranĝita ejo la komponaĵo de lumo, aromo kaj silento transportas vin for de la bruo kaj streĉaj aferoj de ĉiutageco. Atendas vin tie mirinda kaj ofte mistera mondo de mutaj objektoj, kies kreintoj, estuloj tre specifaj - foje strangaj, alifoje tre kortuŝaj - invitas vin por ion diri al vi, kvankam ne ĉiam rekte, kiel tio ĉi okazas en la ordinara vivo. Se vi estas preta akcepti la inviton, alidirite, kiam vi pretas malfermi vin je ilia transdono, renkontos vin tutcerte io eksterordinara, kio povas postlasi sian spuron en via memoro por longa tempo. Via malfermiteco kaŭzos, ke vi deziros reveni al tiuspecaj lokoj estantaj kvazaŭ sanktejoj, en kiuj ofte okazas tute neatenditaj pripensoj.

Enirante ĉi tien unue vi rimarkas lumon, kiu depende de situacio povas unuamomente iom blindigi viajn okulojn aŭ kontraŭe - intensigi vian vidon, se la lumo estas ĵetita nur sur elektitajn lokojn igante ilin pli bone rimarkeblaj. Sammomente en vian nazon eniras aromo de kelkaj substancoj specifaj por tiutipaj lokoj kaj troviĝantaj tie objektoj. Ferminte malantaŭ vi la pordon, viajn orelojn atingas preskaŭ perfekta silento, kiu helpas elaŭskulti la neaŭdeblan "parolon" de troviĝantaj ene pentraĵoj, desegnaĵoj, grafikaĵoj, skulptaĵoj, gobelenoj, trikaĵoj kaj multaj aliaj pli modernaj artlaboraĵoj. Tian etoson certigas al vi kutima ejo de artgalerio, la ceteron vi devas deĉifri rigardante prezentitajn tie artaĵojn.

Kaj kion volas diri al ni ĝiaj kreintoj? Ne estas facila afero respondi la demandon. Nuntempaj artistoj ĝenerale ne emas klarigi la enhavojn de siaj verkoj. Ili ofte eĉ ne titolas ilin. Ili ĉiuj faras siajn kreaĵojn kun la konvinko pri ĝia artvaloreco kaj lasas nin kun ili interrilati. La diskutoj kaj fakaj pritaksoj de kreitaj verkoj kaj preparitaj el ili ekspozicioj okazas vigle preskaŭ nur inter artistoj mem. La hodiaŭa moderna arto tutcerte klopodas krei ion novan, kio ankoraŭ neniam estis elpensita, per la uzo - povus al ni ŝajni - de ĉiam pli novaj lingvo, tekniko, materialo ktp. Dum aliflanke oni ja opinias, ke ĉio jam iam okazis.

Kien do ili celas? Ne eblas respondi tion sen rigardi almenaŭ kelkajn el plej diversaj ekspozicioj organizataj en preskaŭ ĉiu mondangulo. Pluraj kritikistoj ofte ne ŝparas vortojn de malagnosko pro la hodiaŭa nedifinebla arto sen tioloj kaj klaraj bildoj. Dume la artistoj partoprenas plurajn konkursojn, kie nur malmultaj el ili ricevas ĉefajn premiojn, kio pruvu, ke nur kelkiuj atingas pintojn de artismo. Tamen personoj de ekstere, tiel nomataj laikoj, tute ne kapablas diveni, kial oni atrubuis la ĉefpremion al tiu ĉi anstataŭ tiu artisto.

Sed ni forlasu tiajn antaŭjuĝojn. Kiam ni rigardas modernan arton, ni liberigu nian menson kaj klopodu ensorbi bildojn, formojn, kolorojn ne nepre sciante kion konkretan ili prezentas. La elparolo de la verko ne kuŝas - ŝajne - en ĝia difineco. Ĝi kelkfoje estas sumo de pluraj konsisteroj de la verko kaj alifoje sufiĉas ĝia ĝenerala esprimo aŭ impreso. Miakaze kontakto kun ajnaj modernaj pentraĵo, desegnaĵo aŭ skulptaĵo ĉiukaze vekas plej diversajn pripensojn, kio bonege influas mian bonfarton, kaj mia menso kvazaŭ puriĝas. Samtempe mi ŝatas esti atestanto de ne oftaj klarigoj de artistoj pri ilia kreado, pri ilia lukto kun kelkaj problemoj dum tiu ĉi procezo, pri iliaj klopodoj atingi tiun aŭ alian finan rezulton. Ŝajnas al mi tiam, ke la scio permesas al mi iagrade kompreni esencon de la arto. Ofte tamen starante antaŭ iu rekonita de profesiuloj ĉefverko mi apenaŭ povas diri ekzemple jenon:
 - Jes, ĝi estas interesa, ĝi enhavas tion "ion". 
Kaj vi ???

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

sábado, 17 de novembro de 2012

Kial ruĝaj tomatoj estas pli bongustaj

Rugverdtomato1a

bongustaj_tomatoj.mp3Listen on Posterous
En nia hejma ĝardeno ni ĉiujare plantas tomatojn en potoj. Ili bezonas multe da prizorgado, sed fine la rezulto estas rilate al la kvalito tre kontentiga. Ili maturiĝas per veraj sunradioj kaj tio estas gustebla. Ili havas pli fortan aromon ol tomatoj el la superbazaro.

Tomatoj estas tre grava frukto kaj tial oni multe esploras por havi tomatojn kiuj kunigas en si ĉiujn bonajn ecojn kiujn la konsumanto deziras. La plej grava eco kompreneble estas la gusto.

Kial ruĝaj tomatoj estas pli bongustaj ol verdaj? Usonaj esploristoj ĝisfunde esploris tiun demandon kaj trovis respondon - en la genetika materialo de tomatoj. La eltrovoj povos permesi estonte tute laŭcele bredi tre bongustajn tomatojn.

Enzimo estas la decida faktoro por la malsamaj gustoj de ruĝaj kaj verdaj tomatoj. Esploristoj nun identigis la konstruplanon de tiu enzimo (SICXE 1) en la genetika materialo. Surbaze de tiu eltrovo oni esperas ke estonte eblos bredi tomatojn kiuj distingiĝos per tre alloga gusto. Tion skribas usonaj esploristoj de la teamo ĉirkaŭ  Charles Goulet de la Universitato de Gainesville en Florido.

En la studaĵo ili ankaŭ supozas ke tiu enzimo ne nur donas pli bonan guston sed ke ĝi ankaŭ eble provizas avantaĝon en la evolucio kompare kun la verdaj parencoj.

Por la bongusto de tomatoj ekzemple respondecas sukero, acidoj kaj aliaj ĥemiaj substancoj, skribas la sciencistoj. Ili volis eltrovi kial la ruĝaj tomatoj estas pli bongustaj ol la verdaj. Ili suspektis ke la kaŭzo por la malpli bona gusto de verdaj tomatoj troviĝas en certaj esteroj kiuj estas kombinaĵo de acido kun alkoholo kaj kiuj donas al ili malpli agrablan guston. Laŭ la esploristoj verdaj tomatoj enhavas signife pli da tiaj esteroj.

Kiel kaŭzon por tiuj malsamaj koncentraĵoj de estero la teamo eltrovis la enzimon SICXE 1. Temas en la konkreta  kazo pri tiel nomata esterazo, do enzimo kiu malkombinas esteron. Goulet kaj liaj kolegoj malkovris ke ruĝaj tomatoj enhavas SICXE 1 kaj pro tio apenaŭ esterojn. La verdaj tomatoj aliflanke ne enhavas tiun esterazon, sed ja la malbongustajn esterojn.

La sciencistoj trovis ankaŭ la genetikan kodon kiu respondecas por SICXE 1. Helpe de tiu scio ili esperas ke iutage eblos bredi tute laŭcele tomatojn kun eksterordinara gusto. Ili ankaŭ supozas ke la geno kun la nomo QTL provizis al la ruĝaj fruktoj evolucian avantaĝon. Bestoj voras ilin pli ofte pro la pli bona gusto kaj disdonas tial la semojn pli multe pere de siaj ekskrementoj.

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

sexta-feira, 16 de novembro de 2012

Vizitoj al najbaraj ĉefurboj

vizitoj_najbaraj.mp3Listen on Posterous

Aŭstrio hodiaŭ estas malgranda lando. Antaŭ 100 jaroj la hodiaŭaj ĉefurboj de Ĉeĥio, Slovakio, Hungario, Slovenio kaj Kroatio situis en la aŭstra-hungara regno. Dum multaj jardekoj la kontaktoj kun tiuj landoj estis tre limigitaj, precipe inter la jaroj 1945 ĝis 1989 kiam tie regis komunismaj reĝimoj.

Kiel eksportkomercisto mi ja pro negocoj vizitis tiujn landojn kaj iliajn ĉefurbojn, pecipe en la jaro 1978, kaj mi tiam unuflanke spertis la tradician proksimecon kaj la komunan kulturan heredaĵon, sed aliflanke mi ankaŭ vidis kion la komunismo faris el tiuj landoj, kaj tio vere ne estis kaŭzo por ĝojigi min.

Kiam fine de la jaro 1989 malfermiĝis la limoj al tiama Ĉeĥoslovakio mi esperis ke ekde nun la malnovaj ligoj reaktiviĝos, sed estis okazintaj tro da rompiĝoj kaj la novaj kontaktoj dum longa tempo restis sufiĉe supraĵaj. Estis ja scivolemo je ambaŭ flankoj kaj okazis reciprokaj vizitoj. En la jaro 1992 mi ekligis miajn unuajn kontaktojn al esperantistoj en Suda Bohemio kio estas la najbara regiono norde de Supra Aŭstrio, sed mia espero pri vigla E-vivo tie ne realiĝis. Nome la E-kluboj post la politikaj ŝanĝiĝoj estis perdintaj multajn membrojn. Tio do restis miaj solaj kontaktoj kun esperantistoj en la menciitaj najbaraj landoj ĝis la jaro 2006 kiam okazis slovaka E-konferenco en Piešťany.

Por subteni Polan Radion mi lanĉis en la jaro 1998 la Esperantan Retradion kaj ĉesigis ĝin en la jaro 2006 kiam mia servo ne plu estis bezonata. Nun, en la nova fazo de la Esperanta Retradio en kiu nun nur aŭdiĝas propraj produktaĵoj mi tre forte sentas tiun mankon de kontaktoj kun la najbaraj landoj. Mi revas ke la Esperanta Retradio havos kunlaborantojn en Prago, Bratislavo, Budapeŝto, Ljubljano kaj Zagrebo kaj mi estas ankaŭ preta investi tempon kaj monon por realigi tion.

La menciitaj urboj nun de mia loĝloko estas facile kaj malmultekoste atingeblaj. Al Prago kaj al Bratislavo la distanco estas 290 km, al Ljubljano kaj Zagrebo 380 km kaj al Budapeŝto 450 km. Funkcias ekz. novaj buslinioj kiuj permesas al mi komforte vojaĝi al Prago aŭ al Budapeŝto. En la aŭtobusoj eĉ disponeblas sendrata retaliro kaj tial mi povas labori por la RetRadio ankaŭ dum aŭtobusa veturado.

Nun kiam ekzistas tiaj komfortaj eblecoj viziti la menciitajn urbojn mi ŝatas nun efektive veturi tien por nodi kontaktojn kun esperantistoj kiuj interesiĝas pri la aktivado en la Esperanta Retradio. Ĉar mi ne scias al kiu mi povus direkti min, mi kaptas la okazon ke mi ĉi tie en la RetRadio povas diskonigi mian deziron kaj intencon. Ekzemple dum decembro mi povus veturi al Prago kie mi ŝatus renkonti esperantistojn. Mi ankaŭ pretus prelegi en la loka E-klubo pri la Esperanta Retradio kaj pri similaj aferoj.

Se vi interesiĝas, skribu al mi sub retradio@aldone.de

Mi esperas ke la venonta jaro alportos pliriĉigon de niaj programoj per kunlaborantoj el la centraj landoj de Eŭropo.

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil

quinta-feira, 15 de novembro de 2012

Artistoj kaj iliaj korpoj

Beethoven1

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo Sergio Viana el Brazilo

artistoj_korpoj.mp3Listen on Posterous
Kutime oni ligas produktadon de arto al pure mensaj (aŭ, se vi preferas: spiritaj) kapabloj de la artistoj. Sed ne estas tiel simple. Artistoj estas homoj, kaj homoj havas korpon kaj menson (aŭ spiriton). Kaj iliaj korpoj grave influas ilian produktadon de arto. Ĉi tiu aserto sonas versimile, sed ne estas facile science pruvi ĝin.

    
Sciencistoj tamen estas obstinuloj kaj esploristoj el la Universitatoj de Amsterdamo kaj Maastricht entreprenis lastatempe kuriozan esploron pri la ĉi-supra hipotezo. Oni per mirinda detalemo ekzamenis la verkojn de la germana geniulo Betoveno. La prestiĝa medicinrevuo British Medical Journal publikigis la eltrovojn. Temas pri la influo de lia konata surdeco je liaj komponaĵoj.
    
Kiel oni scias, laŭgrada surdiĝo komenciĝas per laŭgrada perdo de la percepto de akutaj sonoj. Kaj kalkulinte la kvanton da akutaj muziknotoj laŭ la pasado de la vivo de tiu artisto, ili klare trovis malpli grandajn ciferojn en la fina periodo. La studo inkluzivis la famajn simfoniojn kaj kvartetojn por kordinstrumentoj – majstroverkoj de la universala muziko. Liaj lastatempaj komponaĵoj enhavas proporcie pli da basaj sonoj. Tamen, kiam la granda Betoveno fariĝis tute surda – kaj komencis "aŭskulti" siajn muzikaĵojn per la "internaj oreloj" – tiam la akutaj sonoj reaperis sur la partituroj! Ekzemple, sian lastan (naŭan) simfonion li komponis jam tute surda, kaj eĉ ĝian  revolucian korusan movimenton – nomatan "Ĝojo" – oni emas atribui al tiu fenomeno. La sekva paŝo estos esploro pri liaj verkoj por pianludado.
    
Leginte tiujn informojn, oni tuj emas konjekti: se la surdeco de Betoveno influis lian arton, kion pensi pri la artrito de Renoir? kaj pri la epilepsio de Dostojevski kaj Machado de Assis? aŭ pri la turmenta astmo de Marcel Proust? kaj pri la kormalsano de Zamenhof?
    
Kaj se konduki niajn spekulaciojn ankoraŭ pli profunden, kion pensi pri la influo de la korpaj cirkonstancoj je la ĉiutagaj agoj kaj faroj de ni mem – la ordinaraj homoj? Ni ĉiuj konstante submetiĝas al limigoj kaj kondiĉoj de niaj korpoj. Ĉu tiu fakto ne estas bona motivo por flegi toleremon inter ni?
    
Jen kial homa solidaremo ne devus dependi nur de religiaj aŭ filozofiaj kredoj.

--
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
Movimento Virtual de Esperanto no Brasil