Posted by 
Anton Oberndorfer to Esperanta Retradio
Tiun ĉi sonartikoon verkis kaj produktis Andreo Bach el Gdynia en Pollando
 | Amikeca_rigardo_al_la_lupoj.mp3Listen on Posterous |
Ĉu kiam vi estis infanoj, iu provis timigi vin per ekzemplo de tiu aŭ alia besto, kies bildo en via imagokapablo kreskis al multe pli granda dimensio ol ĝi estis efektive? En mia kazo temis pri lupo, kiun mi tiam ankoraŭ neniam vidis, sed oni rakontis al mi, ke ĝi estadas en la arbaro kaj estas multe pli danĝera ol la hundo. Iu alia timigis min, por ke mi ne venu al malluma kelo, ĉar tie estas lupoj kaj ili povas min vori. Bonŝance miaj gepatroj trankviligis min, ke la besto ne aperas en tia arbaro, kiu kreskas proksime de mia domo, do ĝi ne povas viziti nian kelon. Tamen kiam mi estis en nia arbaro, kelkfoje revenadis al mia infana kapo la dubo, ĉu ie tie hazarde..., vi ŝajne divenas, kion mi timetis.
La kartvela bestoesploristo Jason Badridze demandita, kiun li preferas - homon aŭ lupon, respondis, ke la bestoj estas puraj, ne scipovas trompi kaj vivas laŭ klaraj principoj havantaj la plej altan biologian sencon. Ili ĉiukaze estas sinceraj, eĉ tiam, kiam ili intencas kapti sian viktimon. En la naturo ekzistas neskribita regulo, laŭ kiu rabobesto atakas, kaj ĝia kapto gardas sian sekurecon. Neallasebla estas pritaksado de bestoj laŭ nia vidpunkto, ĉar ili estas nek kruelaj nek malrelativaj. Ili ne posedas sian dekalogon, sed perfekte kongruas al la cetero de la naturo. Kaj kontraŭe al la homo ili nenion detruas.La esploristo diras, ke la plej grava en la vivo de la lupoj estas ĉasado. Li havis la okazon pasigi kun ili longan tempon. Ili vivas en gregoj, kaj kaptinte grandan cervon, ili ne devas serĉi manĝaĵon dum kelkaj tagoj. Sed kiam ilia viktimo estas negranda kapreolo, ili devas denove komenci labori jam post kelkaj horoj. La ĉasadon la lupoj lernas jam ekde sia malgrandeco. Lupidoj ne posedas instinkton, kaj devas ellerni, kio estas ilia manĝo. La ĉasado estas komplika pensprocedo kaj ĉiu grego havas sian taktikon kaj strategion, planante embuskon kaj disdonante al si rolojn laŭ siaj scipovoj kaj ne laŭ hierarkiloko. Dum ĉasadoj ili interkompreniĝas sen vortoj sed tutsimple per ekrigardo en la okulojn de siaj kungreganoj.
Alia metodo de la interkompreniĝado de la lupoj, krom kompreneble ilia hurlado, estas telepatio. Jason Badridze rimarkis ĉi tiun kapablon dum eksperimento, kadre de kiu li instruis al unu besto difinitan konduton, kio postulis plurajn ripetojn. Sed estis strange, ke en la ĉeesto de tiu ĉi instruita besto, la alia kapablis fari la saman agon kelkoble pli rapide. Li do suspektas, ke la scio kiel solvi la taskon devis esti transdonita al la laŭvica ulo ŝajne telepatie, ĉar ultra- kaj infrasonregistriloj elmontris neniun komunikadon inter ili tiutempe. Anstataŭ tio la hurlado de la lupoj, estas ilia denaska scipovo, tamen plurajn sonojn ili lernas nur dum sia plua vivo kreante kvazaŭ dialektojn. Pro tio lupo el Kartvelio ne komprenos tiun el Kanado. Ankoraŭ pli interesa estas tio, ke la esploristo elpensis specialan sonon similan al hurlado, kiun lia grego ellernis imiti volante manĝi.
Li ankaŭ asertas, ke la lupoj pensas. Ili ne nur aperceptas kaŭzefikajn ligojn, sed ankaŭ rilatas sin al la akiritaj spertoj, por solvi novajn taskojn. La esploristo rimarkis, ke apenaŭ 4-monataj lupidoj kapablas kalkuli al sep kaj eĉ multobligi. Ili lernas tion ĉi rekonante sian teritorion. Ili vidas - tie ĉi kuŝas tri ŝtonetoj, kaj tie kvar arbobranĉetoj. Ili rimarkas ankaŭ, kiam la nombro ŝanĝiĝas.
La emocia vivo de la bestoj principe ne estas alia ol la nia. Ili estas tre sentemaj kaj zorgemaj. Ekzemple kiam Badridze, kiun lupoj akceptis ano de sia grego, iufoje estis kontuziita, unu lupo estanta lia amiko vidante, ke la homo ne povas akompani la gregon, alkuris kaj vomis ĉe li viandon. Tiamaniere lupoj prinutras ankaŭ siajn idojn kaj maljunajn individuojn. Ili kapablas maldigesti parton de viando en sia stomako kiel rezervon. La lupoj de Badridze scipovis eĉ riski sian vivon por savi lin de granda urso. Kiam li kriis pro timego, la tuta grego ĵetis sin kontraŭ la danĝeran beston, kiu finfine retiriĝis. Vi devas scii, ke en la lupa hierarkio la urso okupas lokon tuj post la homo; kontraŭ tiu lasta ili ne defendas eĉ siajn idojn, ĉar la afero laŭ ili estas entute malvenka.
Kaj fine kiam forpasas maljuna gregano kutime akompanas tion ĝema, traiga hurlado kaj dum kelkaj tagoj neniu besto vizitas ĝian sidejon.Je la demando, kial la interrilatoj de la homo kaj lupo tiel malboniĝis, li respondas, ke ĉio ŝanĝiĝis, kiam la homo komencis bredi brutaron. La lupo, kiu foje gustumos la viandon de ŝafo, neniam revenos al la arbaro. Kvankam la esploristo instruis siajn lupojn, ke ili ne proksimiĝu al la homaj setlejoj, tamen grandskale ne eblas malkutimigi la bestojn ĉasi ekster la arbaro kaj tiukaze oni ilin bedaŭrinde depafas.
Jason Badridze fine konfesas, ke dediĉinte sian tutan vivon al la lupoj, li verdire ne malkovris ilian misteron, ĉar en la loko de unu breĉo, kiun li plenigis per sia scio, tuj poste aperadis laŭvicaj demandoj. Mi menciu, ke en Pollando vivas ĉ. 600 lupoj kaj speciala fondaĵo okupiĝas pri ilia protekto, sed tio ĉi estas la temo por aparta sonartikolo.
Ĉu kiam vi estis infanoj, iu provis timigi vin per ekzemplo de tiu aŭ alia besto, kies bildo en via imagokapablo kreskis al multe pli granda dimensio ol ĝi estis efektive? En mia kazo temis pri lupo, kiun mi tiam ankoraŭ neniam vidis, sed oni rakontis al mi, ke ĝi estadas en la arbaro kaj estas multe pli danĝera ol la hundo. Iu alia timigis min, por ke mi ne venu al malluma kelo, ĉar tie estas lupoj kaj ili povas min vori. Bonŝance miaj gepatroj trankviligis min, ke la besto ne aperas en tia arbaro, kiu kreskas proksime de mia domo, do ĝi ne povas viziti nian kelon. Tamen kiam mi estis en nia arbaro, kelkfoje revenadis al mia infana kapo la dubo, ĉu ie tie hazarde..., vi ŝajne divenas, kion mi timetis.
La kartvela bestoesploristo Jason Badridze demandita, kiun li preferas - homon aŭ lupon, respondis, ke la bestoj estas puraj, ne scipovas trompi kaj vivas laŭ klaraj principoj havantaj la plej altan biologian sencon. Ili ĉiukaze estas sinceraj, eĉ tiam, kiam ili intencas kapti sian viktimon. En la naturo ekzistas neskribita regulo, laŭ kiu rabobesto atakas, kaj ĝia kapto gardas sian sekurecon. Neallasebla estas pritaksado de bestoj laŭ nia vidpunkto, ĉar ili estas nek kruelaj nek malrelativaj. Ili ne posedas sian dekalogon, sed perfekte kongruas al la cetero de la naturo. Kaj kontraŭe al la homo ili nenion detruas.La esploristo diras, ke la plej grava en la vivo de la lupoj estas ĉasado. Li havis la okazon pasigi kun ili longan tempon. Ili vivas en gregoj, kaj kaptinte grandan cervon, ili ne devas serĉi manĝaĵon dum kelkaj tagoj. Sed kiam ilia viktimo estas negranda kapreolo, ili devas denove komenci labori jam post kelkaj horoj. La ĉasadon la lupoj lernas jam ekde sia malgrandeco. Lupidoj ne posedas instinkton, kaj devas ellerni, kio estas ilia manĝo. La ĉasado estas komplika pensprocedo kaj ĉiu grego havas sian taktikon kaj strategion, planante embuskon kaj disdonante al si rolojn laŭ siaj scipovoj kaj ne laŭ hierarkiloko. Dum ĉasadoj ili interkompreniĝas sen vortoj sed tutsimple per ekrigardo en la okulojn de siaj kungreganoj.
Alia metodo de la interkompreniĝado de la lupoj, krom kompreneble ilia hurlado, estas telepatio. Jason Badridze rimarkis ĉi tiun kapablon dum eksperimento, kadre de kiu li instruis al unu besto difinitan konduton, kio postulis plurajn ripetojn. Sed estis strange, ke en la ĉeesto de tiu ĉi instruita besto, la alia kapablis fari la saman agon kelkoble pli rapide. Li do suspektas, ke la scio kiel solvi la taskon devis esti transdonita al la laŭvica ulo ŝajne telepatie, ĉar ultra- kaj infrasonregistriloj elmontris neniun komunikadon inter ili tiutempe. Anstataŭ tio la hurlado de la lupoj, estas ilia denaska scipovo, tamen plurajn sonojn ili lernas nur dum sia plua vivo kreante kvazaŭ dialektojn. Pro tio lupo el Kartvelio ne komprenos tiun el Kanado. Ankoraŭ pli interesa estas tio, ke la esploristo elpensis specialan sonon similan al hurlado, kiun lia grego ellernis imiti volante manĝi.
Li ankaŭ asertas, ke la lupoj pensas. Ili ne nur aperceptas kaŭzefikajn ligojn, sed ankaŭ rilatas sin al la akiritaj spertoj, por solvi novajn taskojn. La esploristo rimarkis, ke apenaŭ 4-monataj lupidoj kapablas kalkuli al sep kaj eĉ multobligi. Ili lernas tion ĉi rekonante sian teritorion. Ili vidas - tie ĉi kuŝas tri ŝtonetoj, kaj tie kvar arbobranĉetoj. Ili rimarkas ankaŭ, kiam la nombro ŝanĝiĝas.
La emocia vivo de la bestoj principe ne estas alia ol la nia. Ili estas tre sentemaj kaj zorgemaj. Ekzemple kiam Badridze, kiun lupoj akceptis ano de sia grego, iufoje estis kontuziita, unu lupo estanta lia amiko vidante, ke la homo ne povas akompani la gregon, alkuris kaj vomis ĉe li viandon. Tiamaniere lupoj prinutras ankaŭ siajn idojn kaj maljunajn individuojn. Ili kapablas maldigesti parton de viando en sia stomako kiel rezervon. La lupoj de Badridze scipovis eĉ riski sian vivon por savi lin de granda urso. Kiam li kriis pro timego, la tuta grego ĵetis sin kontraŭ la danĝeran beston, kiu finfine retiriĝis. Vi devas scii, ke en la lupa hierarkio la urso okupas lokon tuj post la homo; kontraŭ tiu lasta ili ne defendas eĉ siajn idojn, ĉar la afero laŭ ili estas entute malvenka.
Kaj fine kiam forpasas maljuna gregano kutime akompanas tion ĝema, traiga hurlado kaj dum kelkaj tagoj neniu besto vizitas ĝian sidejon.Je la demando, kial la interrilatoj de la homo kaj lupo tiel malboniĝis, li respondas, ke ĉio ŝanĝiĝis, kiam la homo komencis bredi brutaron. La lupo, kiu foje gustumos la viandon de ŝafo, neniam revenos al la arbaro. Kvankam la esploristo instruis siajn lupojn, ke ili ne proksimiĝu al la homaj setlejoj, tamen grandskale ne eblas malkutimigi la bestojn ĉasi ekster la arbaro kaj tiukaze oni ilin bedaŭrinde depafas.
Jason Badridze fine konfesas, ke dediĉinte sian tutan vivon al la lupoj, li verdire ne malkovris ilian misteron, ĉar en la loko de unu breĉo, kiun li plenigis per sia scio, tuj poste aperadis laŭvicaj demandoj. Mi menciu, ke en Pollando vivas ĉ. 600 lupoj kaj speciala fondaĵo okupiĝas pri ilia protekto, sed tio ĉi estas la temo por aparta sonartikolo.
Ĉu kiam vi estis infanoj, iu provis timigi vin per ekzemplo de tiu aŭ alia besto, kies bildo en via imagokapablo kreskis al multe pli granda dimensio ol ĝi estis efektive? En mia kazo temis pri lupo, kiun mi tiam ankoraŭ neniam vidis, sed oni rakontis al mi, ke ĝi estadas en la arbaro kaj estas multe pli danĝera ol la hundo. Iu alia timigis min, por ke mi ne venu al malluma kelo, ĉar tie estas lupoj kaj ili povas min vori. Bonŝance miaj gepatroj trankviligis min, ke la besto ne aperas en tia arbaro, kiu kreskas proksime de mia domo, do ĝi ne povas viziti nian kelon. Tamen kiam mi estis en nia arbaro, kelkfoje revenadis al mia infana kapo la dubo, ĉu ie tie hazarde..., vi ŝajne divenas, kion mi timetis.
La kartvela bestoesploristo Jason Badridze demandita, kiun li preferas - homon aŭ lupon, respondis, ke la bestoj estas puraj, ne scipovas trompi kaj vivas laŭ klaraj principoj havantaj la plej altan biologian sencon. Ili ĉiukaze estas sinceraj, eĉ tiam, kiam ili intencas kapti sian viktimon. En la naturo ekzistas neskribita regulo, laŭ kiu rabobesto atakas, kaj ĝia kapto gardas sian sekurecon. Neallasebla estas pritaksado de bestoj laŭ nia vidpunkto, ĉar ili estas nek kruelaj nek malrelativaj. Ili ne posedas sian dekalogon, sed perfekte kongruas al la cetero de la naturo. Kaj kontraŭe al la homo ili nenion detruas.La esploristo diras, ke la plej grava en la vivo de la lupoj estas ĉasado. Li havis la okazon pasigi kun ili longan tempon. Ili vivas en gregoj, kaj kaptinte grandan cervon, ili ne devas serĉi manĝaĵon dum kelkaj tagoj. Sed kiam ilia viktimo estas negranda kapreolo, ili devas denove komenci labori jam post kelkaj horoj. La ĉasadon la lupoj lernas jam ekde sia malgrandeco. Lupidoj ne posedas instinkton, kaj devas ellerni, kio estas ilia manĝo. La ĉasado estas komplika pensprocedo kaj ĉiu grego havas sian taktikon kaj strategion, planante embuskon kaj disdonante al si rolojn laŭ siaj scipovoj kaj ne laŭ hierarkiloko. Dum ĉasadoj ili interkompreniĝas sen vortoj sed tutsimple per ekrigardo en la okulojn de siaj kungreganoj.
Alia metodo de la interkompreniĝado de la lupoj, krom kompreneble ilia hurlado, estas telepatio. Jason Badridze rimarkis ĉi tiun kapablon dum eksperimento, kadre de kiu li instruis al unu besto difinitan konduton, kio postulis plurajn ripetojn. Sed estis strange, ke en la ĉeesto de tiu ĉi instruita besto, la alia kapablis fari la saman agon kelkoble pli rapide. Li do suspektas, ke la scio kiel solvi la taskon devis esti transdonita al la laŭvica ulo ŝajne telepatie, ĉar ultra- kaj infrasonregistriloj elmontris neniun komunikadon inter ili tiutempe. Anstataŭ tio la hurlado de la lupoj, estas ilia denaska scipovo, tamen plurajn sonojn ili lernas nur dum sia plua vivo kreante kvazaŭ dialektojn. Pro tio lupo el Kartvelio ne komprenos tiun el Kanado. Ankoraŭ pli interesa estas tio, ke la esploristo elpensis specialan sonon similan al hurlado, kiun lia grego ellernis imiti volante manĝi.
Li ankaŭ asertas, ke la lupoj pensas. Ili ne nur aperceptas kaŭzefikajn ligojn, sed ankaŭ rilatas sin al la akiritaj spertoj, por solvi novajn taskojn. La esploristo rimarkis, ke apenaŭ 4-monataj lupidoj kapablas kalkuli al sep kaj eĉ multobligi. Ili lernas tion ĉi rekonante sian teritorion. Ili vidas - tie ĉi kuŝas tri ŝtonetoj, kaj tie kvar arbobranĉetoj. Ili rimarkas ankaŭ, kiam la nombro ŝanĝiĝas.
La emocia vivo de la bestoj principe ne estas alia ol la nia. Ili estas tre sentemaj kaj zorgemaj. Ekzemple kiam Badridze, kiun lupoj akceptis ano de sia grego, iufoje estis kontuziita, unu lupo estanta lia amiko vidante, ke la homo ne povas akompani la gregon, alkuris kaj vomis ĉe li viandon. Tiamaniere lupoj prinutras ankaŭ siajn idojn kaj maljunajn individuojn. Ili kapablas maldigesti parton de viando en sia stomako kiel rezervon. La lupoj de Badridze scipovis eĉ riski sian vivon por savi lin de granda urso. Kiam li kriis pro timego, la tuta grego ĵetis sin kontraŭ la danĝeran beston, kiu finfine retiriĝis. Vi devas scii, ke en la lupa hierarkio la urso okupas lokon tuj post la homo; kontraŭ tiu lasta ili ne defendas eĉ siajn idojn, ĉar la afero laŭ ili estas entute malvenka.
Kaj fine kiam forpasas maljuna gregano kutime akompanas tion ĝema, traiga hurlado kaj dum kelkaj tagoj neniu besto vizitas ĝian sidejon.Je la demando, kial la interrilatoj de la homo kaj lupo tiel malboniĝis, li respondas, ke ĉio ŝanĝiĝis, kiam la homo komencis bredi brutaron. La lupo, kiu foje gustumos la viandon de ŝafo, neniam revenos al la arbaro. Kvankam la esploristo instruis siajn lupojn, ke ili ne proksimiĝu al la homaj setlejoj, tamen grandskale ne eblas malkutimigi la bestojn ĉasi ekster la arbaro kaj tiukaze oni ilin bedaŭrinde depafas.
Jason Badridze fine konfesas, ke dediĉinte sian tutan vivon al la lupoj, li verdire ne malkovris ilian misteron, ĉar en la loko de unu breĉo, kiun li plenigis per sia scio, tuj poste aperadis laŭvicaj demandoj. Mi menciu, ke en Pollando vivas ĉ. 600 lupoj kaj speciala fondaĵo okupiĝas pri ilia protekto, sed tio ĉi estas la temo por aparta sonartikolo.
.... Esperanto, mia lingvo, minha língua!
Esperanto@Brazilo - http://esperanto.brazilo.org
