Pular para o conteúdo principal

Gramatikero: Esperantaj landnomoj


Vizitu: http://gramatikero.blogspot.com.br/





ESPERANTAJ LANDNOMOJ


O sistema básico


Zamenhof dividiu o sistema básico para a formação dos nomes de países em Esperanto em duas partes:


I- Na primeira parte o radical indica a pessoa e é necessário adicionar o sufixo "-uj" para fomar o nome do país:

I      homo                             lando

       ---o                               ---ujo

       ital-o                              Ital-ujo

       franc-o                           Franc-ujo

       german-o                       German-ujo

       angl-o                            Angl-ujo

       ĉin-o                              Ĉin-ujo

       japan-o                          Japan-ujo

       egipt-o                           Egipt-ujo


II- Na segunda parte, o radical indica o país e se adiciona o sufixo "-an", para criar o nome da pessoa, que nasceu no país:

II     lando                            homo

       ---o                               ---ano

       Brazil-o                          brazil-ano

       Uson-o                          uson-ano

       Kolombi-o                      kolombi-ano

       Pakistan-o                     pakistan-ano

       Indonezi-o                     indonezi-ano

       Kenj-o                           kenj-ano

       Sud-Afrik-o                    sud-afrik-ano


O uso de "lando"


Pode-se usar o final "-lando", em vez do sufixo "-uj". Observe:


I      homo                             lando

       ---o                               ---lando (---ujo)

       pol-o                              Pol-lando (Pol-ujo)

       svis-o                             Svis-lando (Svis-ujo)

       skot-o                             Skot-lando (Skot-ujo)

       finn-o                              Finn-lando (Finn-ujo)

       dan-o                              Dan-lando (Dan-ujo)


Teoricamente poder-se-ia usar o final "-lando" em todos os nomes de países (por exemplo:  German-lando, Sved-lando, etc.), mas na prática não é muito comum ouvir essa forma.

Esses nomes pertencem à primeira parte do sistema, onde o radical indica a pessoa e é adicionado o final "-lando" para formar o nome do país.


Agora vejamos os exemplos:

II       lando                          homo

         ---o                             ---ano

         Irland-o                        irland-ano

         Island-o                       island-ano

         Nederland-o                 nederland-ano


Esses nomes pertencem à segunda parte do sistema, onde  o radical indica o país e adciona-se o sufixo "-an" para criar o nome da pessoa nascida nele. Nesses casos, "-lando" é parte essencial do radical, que não  pode ser retirado.



"-ujo" / "-io"


Muitos gostam de usar o final "-io" em vez de "-ujo".

I         homo                           lando  

          ---o                             ---io (-ujo)

          ital-o                           Ital-io (-ujo)

          franc-o                        Franc-io (-ujo)

          german-o                    German-io (-ujo)

          angl-o                         Angl-io (-ujo)

          ĉin-o                           Ĉin-io (-ujo)

          japan-o                       Japan-io (-ujo)

          egipt-o                        Egipt-io (-ujo)



Observe os exemplos abaixo:

II        lando                          homo

          ---o                              ---ano

          Kolombi-o                     kolombi-ano

          Ĉili-o                            ĉili-ano

          Siri-o                            siri-ano

          Indonezi-o                    indonezi-ano

          Aŭstrali-o                     aŭstrali-ano

          Niĝeri-o                        niĝeri-ano

          Liberi-o                         liberi-ano

Esses exemplos pertencem  à segunda parte II do sistema. O radical indica o país e é necessário adicionar o final "-ano" para criar o nome da pessoa, que nasceu lá; "-i" não é parte do final. Ele faz parte do radical e não se pode retirá-lo. Nesses exemplos, "-io" não substitui o final "-ujo". Não se pode dizer "Kolombujo", "Ĉilujo", etc.


Landoj kun -(i)stano

Em alguns nomes de países, por influência das línguas nacionais, muitas pessoas usam o final "-stano" ou "-istano" ao invés de "-ujo". Esses nomes geralmente pertencem  à parte I do sistema.

I homo                             lando

---o                                  ---ujo/ ---(i)stano

afgan-o                             Afgan-ujo/Afgan-istano

kazaĥ-o                            Kazaĥ-ujo/Kazaĥ-stano

kirgiz-o                             Kirgiz-ujo/Kirgiz-istano

kurd-o                              Kurd-ujo/Kurd-istano

taĝik-o                             Taĝik-ujo/Taĝik-istano

turkmen-o                        Turkmenujo/Turkmen-istano

uzbek-o                            Uzbek-ujo/Uzbek-istano

Mas há um nome de país, que pertence à parte II do sistema (porque não existe um povo, que se ĉame "pakoj"). O final "-istano" é parte do radical e não pode ser retirado:

II lando                             homo

---o                                 ---ano

Pakistan-o                        pakistan-ano



Nota: A Academia de Esperanto aceita o uso de ambos os sufixos, "-ujo" e "-io" . Há uma lista, publicada pela Academia (resolução número 12, de 04/05/2009), apresentando o nome dos países em Esperanto.


--

Programo Mia Amiko: http://esperanto.brazilo.org
Twitter: @MiaAmiko

Comentários

Postagens mais visitadas deste blog

Novaĵoj pri Briksaj landoj en 2025

La BRICS-emblemo en Brazilo en 2025 estos la sumauma-kotonarbo. La brazila registaro publikigis la BRICS-emblemon, kiu estos uzata por la landa  prezidanteco de la unuiĝo en 2025. La emblemo prezentas la sumauma-kotonarbon  kreskantan en Amazono, kiu estas pentrita en la koloroj de la naciaj flagoj de la ŝtatoj  de la BRIKS-unuiĝo.  1. La 1-an de januaro, la prezidanteco de BRICS oficiale transiris de Rusio al Brazilo. Tio estas la dua sinsekva jaro, ke la latinamerika ŝtato fariĝas la centro de altiro por politikistoj de la plej alta nivelo. Plej verŝajne, Rio-de-Ĵanejro iĝos la ĉefurbo de la ĉefa evento, nome  la renkontiĝo je la nivelo de ŝtatestroj. Almenaŭ la ĉefaj eventoj de la G20 en 2024 okazis tie. La pasintan novembron la urbestro de Rio-de-Ĵanejro Eduardo Paes diris, ke li jam proponis al brazila prezidento Luiz Inacio Lula da Silva okazigi tie la Pint-Kunvenon. Cetere, la estro de la brazila Ministerio pri eksterlandaj aferoj Mauro Vieira deklar...

Programo Mia Amiko: Granda Projekto por Esperantistiĝo en Brazilo

Programo Mia Amiko (PMA) fariĝis unu el la plej gravaj projektoj por disvastigi kaj subteni la uzadon de Esperanto en Brazilo. Ĉi tiu programo ne nur inspiras centojn da homoj lerni la lingvon, sed ankaŭ kreas fortikan komunumon de lernantoj kaj volontuloj, kiuj ĉiutage kunlaboras por antaŭenigi la idealojn de Esperanto. Vasta Programaro por Ĉiuj Niveloj Unu el la ĉefaj avantaĝoj de PMA estas ĝia alirebleco kaj diverseco. La programo proponas kursojn por ĉiuj niveloj, ekde bazaj ĝis progresigaj, donante al lernantoj la ŝancon, paŝon post paŝo, majstri la lingvon. Ĉi tiuj lecionoj estas gvidataj de spertaj instruistoj kaj apogataj de dediĉitaj volontuloj, kiuj certigas, ke ĉiu lernanto ricevas la atenton kaj subtenon, kiujn ili bezonas. La kursoj estas realigitaj rete, kio faciligas la aliron por homoj tra la tuta lando. Lernantoj povas partopreni de la komforto de sia hejmo, kun horaroj adaptitaj al diversaj bezonoj. Tia aliro inkluzivigas ĉiujn interesatojn kaj kreas d...

La Trankvila Transo: Esperanta Filmo, kiu Kortuŝas kaj Inspiradas

En la lastatempa festivalo de Esperanto-USA, la 5-minuta filmo "La Trankvila Transo" elstaris kiel la granda gajninto de la unua premio. Ĉi tiu verko ne nur gajnis la admiron de la juĝantaro, sed ankaŭ kaptis la koron de la internacia komunumo. La filmo pritraktas la profundan temon de maljuniĝo, kaptante kaj sentimentajn kaj dramajn momentojn de tiu ĉi universala homa sperto. La titolo mem, "La Trankvila Transo," sugestas la mediteman kaj emocian vojaĝon, kiun ĝi prezentas. Tra zorgeme kreitaj scenoj kaj kun impresa atento al detaloj, la filmo donas voĉon al temoj kiel nostalgio, akcepto, kaj la mistera beleco de la vivo mem. Kvankam mallonga, la filmo sukcesas transdoni profundan mesaĝon: maljuniĝo ne estas nur fizika ŝanĝo, sed ankaŭ spirita transiro, plenplena de signifoj kaj memoroj. Unu el la ĉefaj fortoj de "La Trankvila Transo" estas ĝia kapablo rakonti universalan historion per la unika lenso de Esperanto. La lingvo, kiu simbolas interkompreniĝon...